Een gedanst pamplet voor verdraagzaamheid

De geschiedenis herhaal zich. Even lijkt het rustig, leven de mensen met enige tolerantie naast elkaar, maar gaandeweg laait de haat en onderdrukking weer op, staan groepen recht tegenover elkaar, hitsen de machtswellustelingen en politici het volk op.

Denk aan Srebrenica, Ruanda, dictaturen, repressie, racisme, antisemitisme, de dood van de zwarte arrestant George Floyd, het neerslaan van demonstraties in Hong Kong., Choreograaf Jan Martens spreekt zich luid uit tegen haat, verdeeldheid en repressie.

Zijn voorstelling 'any attempt will end in crushed bodies and shattered bones' is een overweldigend, energiek gedanst pamflet voor verdraagzaamheid, respect en diversiteit. Het is een hart onder de riem voor mensen die in opstand komen.

De titel is een verwijzing naar de gewelddadige uitspraak van de Chinese president Xi Jinping die te keer ging tegen de demonstranten in Hongkong: 'elke poging tot verzet zal eindigen in verpletterde lichamen en verbrijzelde botten'. Een uitspraak die oproept tot geweld.  Hij is niet de enige leider die zich daar van bedient.

Lichaamstaal

In zijn voorstelling geeft Jan Martens verzet de ruimte, beter gezegd: hij geeft de mens de ruimte om zichzelf te zijn, om zijn of haar eigen pad te bewandelen. Elke danser toont een eigen beweging, een eigen lichaamstaal en die mag er zijn. Eigenheid van het individu maakt de samenleving sterker, zo blijkt.

De voorstelling telt zeventien performers, in leeftijd variërend van16 tot 69, onder wie de bekende danseres en choreograaf Truus Bronkhorst.

Het is een erg divers ensemble. Ze verschillen niet alleen in leeftijd, ook in achtergrond, in lengte, in omvang, in karakter. Dansers tonen zichzelf, hun kwaliteiten en hun imperfecties. Ze vormen op het podium een samenleving met ruimte en kansen voor individualiteit.

Repeterend

Het stuk begint met een solo, dan een duet, maar al snel zijn alle dansers op de vloer. Ze bewegen, ieder op eigen manier, op de aanstekelijk, opzwepende, repeterende muziek van de Poolse componist Henryk Gorecki. 

Scène na scène keert die krachtige compositie terug. Dat werkt bedwelmend en versterkt de beleving van deze voorstelling enorm. Daar komt bij: Gorecki's Concert voor Klavecimbel en Strijkorkest is prachtige, ook rebelse, strijdlustige muziek. Het schijnt te zijn gemaakt als protest tegen het communisme.

De dansers reageren op hun eigen manier op de muziek, maar lopen ook collectief in patronen. Met zijn allen naar voren, met zijn allen naar achteren, naar opzij, maar met de vrijheid om de ene keer in de ene groep mee te lopen, de andere keer in de andere. Ook is er een patroon waarbij dansers in rijen lopen met stevige passen en elkaar passeren zonder elkaar aan te raken of te hinderen, een beetje als bij ritsen in een file. De patronen doen denken aan massabijeenkomsten, aan protesten en demonstraties.

Haatzaaierij

De dans spreekt voor zich. Toch is er tekst in de voorstelling: een gesproken tekst over haatzaaierij, over superioriteit, alles wat mensen tegen elkaar opzet. Ook komen op het scherm op de achtergrond teksten voorbij, die doen denken aan kille, van haat en agressie doorspekte twitter berichten: 'Je hoort in een zak in de vrieskist' Het tegenwicht zijn de positieve teksten van  spoken word performer Kae Tempest: 'More empathie, less gereed, more respect'.

Waar de dansers beginnen in grijze, een beetje paarse kleding  (ieder heeft een outfit die lijkt te passen bij de persoon) daar eindigen ze na een onverwachte verkleedpartij in het rood.

In de laatste scènes wordt extra onderstreept dat diversiteit een meerwaarde is. De dans is opgebouwd uit  bewegingen van alle dansers, ieders beweging komt aan bod. 

Ovatie

'Any attempt will end in crushed bodies and shattered bones' van de op de Dansacademie in Tilburg opgeleide Jan Martens kreeg bij de première op het festival in Avignon een staand ovatie. Dat is meer dan terecht.

De voorstelling boeit, is beresterk in de afwisseling, sterk in het dansen met een groot ensemble en erg krachtig door het repetitieve karakter. Het raakt, komt keihard binnen, ontroert, vangt  je in een verwarrende realiteit. Maar het is evengoed een oproep voor respect en begrip voor de ander, een oproep om op te staan tegen haat. Die boodschap komt over en ook die verdient een staande ovatie. 

Politieker

Jan Martens zelf zegt dat hij politieker is geworden. Hij vindt dat ook andere kunstenaars zich moeten uitspreken. Deze tijd vraagt daarom. Zijn poging eindigt in prachtige lichamen en uitgesproken, krachtige bewegingen.

In mijn boek 'Dwarse Dansers', over dans in Zuid-Nederland (dat boek is in de maak), is ook een hoofdstuk gewijd aan Jan Martens.