Houden ze ons een spiegel voor? Jazeker, maar nog meer krijgen we een ferme klap in het gezicht. 'Word wakker! Neem ons serieus! Kijk hoe belachelijk jij jezelf gedraagt!' In Beloved Dear Friend van Dries Verhoeven nemen Afrikaanse acteurs de westerling op een speelse én confronterende wijze op de hak. Ze zetten het westers mensbeeld op zijn kop. De boodschap komt snoeihard binnen.
Kunstenaar Dries Verhoeven begeeft zich op het grensvlak van theatrale performances, beeldende kunst en installaties. Hij heeft het talent om heilige huisjes omver te stoten en zijn publiek op speelse én indringende manier aan het denken te zetten. Hij laat de toeschouwers naar zichzelf kijken door de ogen van een ander, van een Aziaat, van een Afrikaan.
Moeilijk leven
Zo bracht hij zijn toeschouwers eerder via een groot scherm in contact met een Sri Lankaan die de desastreuze gevolgen van de Tsunami toonde of met zwoegende vrouwen in een textielfabriek in een Chinese stad.
Dat is altijd ongemakkelijk, behalve dat je een voyeur bent in iemands anders harde leven, word je tegelijkertijd geconfronteerd en met de neus op de feiten gedrukt. Want wat hebben wij het goed in het westen, wat is er veel ongelijkheid en wat zitten we te zeuren om niks.
Voor Beloved Dear Friend werkt Dries Verhoeven samen met Nigeriaanse acteurs en filmmakers van Kininso Koncepts in Lagos. Het publiek in een Nederlandse theaterzaal kijkt naar ze op een groot beeldscherm.
Hollend door de stad
We zien een straatbeeld, gefilmd vanuit het achterraam van een rijdende auto. Het is vooral donker. Het gebied lijkt op een industriegebied, iets later op een stille, bewoonde stad, met scheef geparkeerde auto's, maar ook met gesloten winkels, bergen gestort puin, een autoband, billboards, een affiche van een politiek leider.
Dan is er actie. Een man stapt het beeld in en rent achter de camera aan. We zien hem hollen door een onbestemde stad.
Een voice-over vertelt over een vrouw uit Noorwegen die waarschuwt dat haar overleden man miljoenen op de bank heeft staan en dat het geld moet worden beschermd, want het is bestemd voor hulp. Dat zet de toon, de hollende man leeft in armoede, de vrouw overduidelijk in weldaad. De ongelijkheid is enorm.
Mooie praatjes
Ook zijn er flarden tekst over criminelen die vanuit Afrika online mensen oplichten met mooie praatjes. Dat is een typisch beeld dat westerlingen van Nigeria kennen of op zijn minst herkennen.
Maar, zegt ook diezelfde voice-over: in Nigeria krijgt elk gezin gemiddeld vijf kinderen. Aan het eind van de eeuw zijn we met achthonderd miljoen. Wat als we allemaal vlees willen eten, wat als we allemaal willen vliegen? Het antwoord op die vraag heeft hij ook: 'dat gaat jullie niets aan'.
Zo komen meer westerse zorgen voorbij. Vluchtelingen? 'Het overgrote deel van de mensen vlucht naar een buurland, niet iedereen komt naar jullie.'
Dear Beloved Friends
Gezien: Spring Utrecht.
Foto's Willem Populier
Verhelderend, pijnlijk
De wereld wordt belicht door Afrikaanse ogen, door de ervaringen en denkbeelden van mensen duizenden kilometers verderop. Dat is verhelderend en verwarrend.
En niet alles is wat het lijkt. De hollende man rent niet over de straat, hij rent op een loopband met op de achtergrond een scherm met daarop straatbeelden.
Die loopband ligt in een hal met acteurs, filmers, opnameapparatuur en rekwisieten. In dit stuk zetten de theatermakers het publiek voortdurend op het verkeerde been.
En waarom een hollende man? Is dat het stereotype beeld dat we kennen van Afrika waar zoveel marathonatleten vandaan komen? Of is het een metafoor voor mensen die in snel tempo naar het Westen willen komen?
Lege blikken
In de hal zijn zwarte acteurs die rubberen maskers van witte, kale mannen dragen. Ze lijken verwonderd, bekijken de gebeurtenissen met lege blikken, op veilige afstand. Na een tijdje wandelen ze naar buiten. Dat doen we in het westen ook, naar buiten om te ontspannen, om het hoofd leeg te maken.
Deze mannen lopen naar de rand van een rivier, ze zijn omringd door afval. De voice-over spreekt over therapie, over EMDR. De mannen bekwamen zich in yoga, liggen in herkenbare houdingen op de grond of zwaaien met hun armen.
Belachelijk gemaakt
De westerling krijgt niet alleen een spiegel voor gehouden, hij wordt ook nog eens belachelijk gemaakt: 'kijk maar weer op je telefoon, zoek het maar op, op Google...'
In de veilige Nederlandse theaterzaal kun je alleen maar instemmend knikken. Ja, zo is het, ze hebben gelijk. Wat doen wij raar.
T-shirt
In de hal in Lagos staat een klein scherm waarop een zaal met publiek is te zien. Eerder zagen we al een technicus in een T-shirt met op zijn rug: Live from Lagos. Dat blijkt werkelijk zo te zijn. Het is live. Die zaal met het publiek is onze zaal, het publiek zijn wij.
Dat wordt nog duidelijker als met een camera die op het podium staat op afzonderlijke toeschouwers in de zaal wordt ingezoomd. Ze lijken in shock terwijl een acteur op duizenden kilometers afstand ze vriendelijk toelacht en de ongemakkelijke houdingen imiteert.
Wat we zien en horen is al beschamend genoeg en nu zien we ons zelf groot in beeld. Verschuilen is niet mogelijk.Face it!
Onverbloemd
Dear Beloved Friend is een keiharde confrontatie. Ons zelfbeeld wordt aan diggelen gesmeten en de onverbloemde kritiek op de westerse mens en samenleving wordt met liefde en geduld ingepeperd.
Het is een indrukwekkende, indringende ervaring en bovendien een knap opgebouwde performance. Beeld na beeld, scène na scène, wordt het publiek meer en meer in verwarring gebracht om aan het eind overladen met schuldbesef toch met een opgeruimd gevoel achter te blijven.
