Geef je onverbloemd je mening, zelfs al is die vernietigend? Of praat je mensen naar de mond, overstelp je ze met complimenten, terwijl je diezelfde mensen achter hun rug neersabelt? Voor de dwarse Alceste, hoofdpersoon in het kluchtige, dynamische Mission Moliêre, is dat geen vraag. Hij zegt wat ie denkt. Recht voor zijn raap.
Mission Molière is de nieuwe bijzonder vermakelijke voorstelling van Sarah Moeremans bij Het Zuidelijk Toneel, het gezelschap dat thuis is in Tilburg, en waar deze regisseur vanaf 2025 artistiek directeur zal zijn.
Ze weet deze toneelklassieker met haar sprankelde cast op een speelse manier naar het heden te vertalen. Haar toegankelijke versie is hilarisch, excentriek, gelaagd en confronterend. Om de vingers bij af te likken, al brokkelt de spanning in het stuk aan het eind iets te veel af. Ondanks de boodschap, ondanks het prettig gestoorde spel.
Eigenzinnig
Het is een eigenzinnige, eigentijdse bewerking van De Misantroop, ook wel De Mensenhater van de Franse toneelschrijver Molière. Hij schreef de satirische komedie zo'n 350 jaar geleden, de eerste uitvoering was in 1666 in Parijs. Het stuk hekelt hypocrisie van de adel en is een aanklacht tegen de schijnheiligheid van de welgestelden in Frankrijk.
Sarah Moeremans, en Joachim Robbrecht, de toneelschrijver met wie ze vaak samenwerkt, hebben de oorspronkelijke tekst van de vijfakter naar hun hand gezet en daarbij alle vrijheid genomen.
Online en hip
De personages leven zowel in de zeventiende eeuw als in de huidige tijd, stappen af en toe uit hun rol en verwijzen voortdurend naar het verleden. In de nieuw geschreven tekst zijn verwijzingen naar online communicatie en een hippe lifestyle met een hoog yuppengehalte. De dichter in het oorspronkelijk stuk is in de versie bij Het Zuidelijk Toneel een singer-songwriter en de oesters zijn gewild.
Een traditionele toneeltekst op zijn kop zetten, dat is Moeremans en Robbrecht wel toevertrouwd. Enkele jaren geleden nog maakten de twee Crashtest Ibsen, waarbij ze drie toneelklassiekers van de Noorse toneelschrijver Hendrik Ibsen verpakten in een modern, eigenzinnig en humoristisch jasje. Dat deden ze bij het Noord Nederlands Toneel en Moeremans&Sons.
Mission Molière van HZT.
Première Tilburg
Foto: Sofie Knijff
Boezemvriend
Al in de eerste scène van Mission Molière druipt de hypocrisie er vanaf. Philinte, de boezemvriend, ook de enige vriend van Alceste, bespeelt het publiek in de zaal. Voor iedereen heeft hij een vriendelijk woord, hij uit compliment na compliment. Hij veinst met groot gemak, het is een en al overdrijving.
Als Alceste opkomt, verandert die sfeer. Hij sommeert het publiek om naar huis te gaan, kan zich ook niet voorstellen dat mensen er bewust voor hebben gekozen om een avond in het theater te gaan zitten. Om hun tijd te verdoen door naar een komedie te kijken die al zo oud is.
Laat het beledigen maar aan hem over.
Ontbloot bovenlijf
Waar Philinte gekleed is in een glinsterend kostuum dat doet denken aan een discobol, daar loopt Alceste (een sterke rol van Louis van der Waal) rond in ontbloot bovenlijf.
Dat is een verwijzing naar de Griekse filosoof Diogenes, aanhanger van het cynisme, een levenswijze die propageert trouw te zijn aan jezelf en geen schaamte of verborgenheid ten opzichte van anderen te tonen.
Charme van een bloemkool
Zo nietsontziend Alceste het publiek benadert, zo praat hij ook over zichzelf. "Ik ben klein en rond, heb de charme van een bloemkool' Hij neemt geen blad voor de mond. Hij is wars van huichelarij.
Dat blijkt ook als singer-songwriter Oronte een lied vertolkt en zij Alceste om zijn mening smeekt. Ze is verliefd op hem, maar dat doet hem niets. Alceste vertelt haar een jeugdherinnering over een kat die werd gered van de verdrinkingsdood en dat het dier afgrijselijk krijste en jankte. Zo denkt hij ook over de zangkunsten van Oronte. Hij doet geen enkele moeite om dat subtiel uit te drukken.
Spiegel voorhouden
Met dit stuk hield Molière dik driehonderd jaar geleden mensen een spiegel voor en dat doet Moeremans nu ook. Veinzerij, het ligt er dik bovenop en het blijkt een thema van alle tijden.
Het verhaal gaat over liefde, een terrein waar huichelarij en onechtheid goed gedijen. Alceste is verliefd op Célimène, een vrouwelijke Don Juan en vegetarische oesterliefhebster. Het is een puike rol van Julia Ghysels. Op haar beurt zegt Célimène dat ze van Alceste houdt, tegelijkertijd scharrelt ze er op los, onder meer met de rivalen Clitandre en Arsinoé.
Uitgesproken
De karakters in deze komedie zijn uitgesproken en de acteurs spelen gretig, met veel korte, snelle dialogen. Er zit een grote vaart in het stuk. De sfeer is die van een hip bolwerk met overmatige consumptie en met personages die vooral bezig zijn zichzelf te profileren. Ze zijn de adel van de zeventiende eeuw en de nieuwe rijken tegelijkertijd.
Foto's: Sofie Knijff
Klucht
De Mensenhater is een komedie, Mission Molière een klucht. Acteurs spelen over de top, de woorden zijn groot, de gebaren zijn groot. Soms overschreeuwen ze zichzelf.
Als acteur leer je duidelijk te spreken zodat iedereen in de zaal je kan horen. In het geval van Julia Geysels (Celimène) is ook dit over de top.
Schreeuwerig
Met momenten klinkt het schreeuwerig alsof ze niet de laatste rij in de Tilburgse schouwburg moet bereiken, maar toeschouwers achterin de Ziggo Dome. Dat is teveel, te luid. Het leidt af.
Het decor van Mission Molière is prachtig en oogt als een toonzaal met schitterende lampen. Staande lampen en hanglampen, kroonluchters ook. Die hangen boven de hoofden van de spelers, andere lampen staan op witte, verrijdbare sokkels. Het is de eigentijdse variant van een rijkelijk ingerichte zeventiende salon voor de happy few.
Spiegelpaleis
De achterkanten van de sokkels bevatten spiegels, en als de sokkel draait, verandert het decor in een spiegelpaleis. Dat sommige spiegels vergroten maakt van de personages nog meer karikaturen dan ze al zijn. Bovendien houden ze ook het publiek een spiegel voor.
Minachting
Mission Moliêre is veel meer dan een avond onbekommerd lachen, het stuk maakt pijnlijk duidelijk dat mensen in driehonderd jaar niet zijn veranderd. Hypocrisie, ijdeltuiterij, minachting, het is van alle tijden. Daar verandert een zonderling als Alceste niets aan. De Alceste die over 350 jaar zal leven waarschijnlijk ook niet.
