'Spektakel en indrukwekkend eerbetoon aan familie Ronaldo. Ook kleine, intieme voorstellingen op Circolo

Spektakel over en door de familie Ronaldo in ‘Da Capo’, schuiven op een gladde vloer en acrobatiek op een witte fiets in ‘Mentir lo Mínimo’ van Alta Gama. Een indruk van het eerste weekend van circusfestival Circolo.

Het is op voorhand een hit. Als Circus Ronaldo in een stad of dorp de tenten opbouwt, zijn de kaarten in no time uitverkocht. Op circusfestival Circolo in Tilburg is dat niet anders. Daar is het spektakel ‘Da Capo’ te zien, een muzikale voorstelling over zeven (!) generaties van deze Vlaamse circusfamilie. De Nederlandse première was in het eerste weekend van Circolo. Wat een energie zit er in ‘Da Capo’. En wat toont deze grote voorstelling een veelvoud aan fantastische, historische beelden. Een oude Renault met artiesten, een Amerikaanse legertruck met jazzmuzikanten en een imitatie van de Andrew Sisters, een bonte circusparade met acrobaten, een wagen met een pasgetrouwd stel, alles rolt de tent binnen. Ook een gigantisch paard, al is dat dier niet echt.

Moeder Maria

Moeder Maria Ronaldo (82) heeft ook een rol. Vanaf de zijkant, vanuit een fauteuil, kijkt ze toe hoe haar zonen, kleinzonen, schoondochters, kleinkinderen en goede vrienden het publiek inpakken met de enerverende geschiedenis van haar familie.

In het verleden ging het bij de komediantenfamilie niet altijd over rozen. Wat de denken van de enorme brand in het reizend variététheater van een van de voorouders. De voorstelling toont de beelden, de paniek en de desastreuse gevolgen.

‘Da Capo’ is niet het enige pareltje tijdens de eerste dagen van Circolo. in de tenten in het Spoorpark in Tilburg. Er staan ook kleinere, kwetsbare voorstellingen, zoals het intieme ‘Mentir lo Mínimo’, van Alta Gama: twee acrobaten op een witte fiets.

Tragikomisch

Circus Ronaldo stond twee jaar geleden ook op festival Circolo, toen met ‘Sono Io’. In die tragikomische voorstelling wedijverden Danny Ronaldo met zijn zoon Pepijn. Danny is de oude generatie, zijn zoon de opvolger, maar de vader leeft in deze voorstelling veel in het verleden, hij wil het stokje niet zomaar overgeven.

In ‘Da Capo’ staat Danny Ronaldo wel iets vaker aan de zijlijn en ziet dat het goed komt met zijn opvolgers. Zijn familie krijgt alle ruimte, als artiest in de tent, maar ook als onderwerp van het tragikomische spektakel, de familiegeschiedenis staat in de spotlights.

Het eerste bijzondere, hartbrekende moment is meteen bij aanvang van de show. Danny Ronaldo begeleidt zijn moeder Maria de tent in. Ze krijgt een plaatsje op een stoel aan de rand van de speelvloer die de vorm heeft van een langgerekte renbaan. Nog even een stevig kussentje voor moeder en laat het spektakel dan maar beginnen.

Massale scènes

Voor de ogen van Maria en voor de ogen van de toeschouwers in de volle tent komt de ene stoet na de andere voorbij, het ene verhaal volgt het andere. De massale scènes vertellen de geschiedenis van de Vlaamse komediantenfamilie die al vanaf 1842 het publiek vermaakte. 

Eerder had Danny Ronaldo een poster met het jaartal 1971 aan een tentpaal opgehangen. Zeven generaties, dat kost uren om dat verhaal volledig te vertellen, was zijn betoog. Maar hij heeft niets in de pap te brokkelen, de historie komt in beeld, al zijn er sprongen in de tijd

Het verhaal en dus deze voorstelling begint met Adolf-Peter Van den Berghe. Hij ziet als tiener in Gent een circus op het plein, Circus Wulff, en besluit om mee te reizen. Hij verzorgt de paarden en wordt een begenadigd artiest en ruiter.

Gesloten gordijnen

In ‘Da Capo’ wordt dat theatraal en vol humor, getoond. Het publiek in de tent hoort luid applaudisseren, maar de show waar het geluid vandaan komt, is achter gesloten gordijnen. De artiesten duiken na hun act op om snel weer terug te gaan.

De toeschouwers bij ‘Da Capo’ zien hier wat er achter de schermen gebeurt. Adolf-Peter is knecht en heeft het niet gemakkelijk bij het circus. Hij oefent variététrucs, al wordt dat niet gewaardeerd door zijn baas; ‘Ga snel weer vegen’.

Als hij zijn been breekt, betekent dit einde van zijn loopbaan in het circus en sluit hij zich aan bij een reizend variétégezelschap en ontmoet hij Maria Cronenberg, een schimmen- en schaduwspeelster. De liefde is geboren.

Karaan circus Wulff

Op dat moment heeft het publiek bij ’Da Capo’ al een karavaan van Circus Wulff door de tent zien trekken, met acrobaten, vuurspuwers en muzikanten. Ook is er in de tent een wagenspel met een schimmenspel dat de sfeer van commedia dell’arte ademt.

Een volgende stoet is een kar met bruid en bruidegom. Die kar verandert in een lange tafel voor het feestmaal waarop een van de acrobates met haar voeten op wijnglazen balanceert en iets later op de halzen van wijnflessen.

Het voert te ver alles te beschrijven, dit spektakel met grote groepsscènes en parades moet je beleven, er gebeurt veel en het is fragmentarisch.

Honderdtachtig jaar

Een periode van honderdtachtig jaar in dik anderhalf uur, dat is meteen het manco aan de voorstelling. De hoogtepunten, de diepte- en keerpunten in de familiegeschiedenis worden vluchtig belicht, het ontbreekt aan diepgang en uitwerking, al wordt er wel ingezoomd op de essentiële momenten in de historie.

In ‘Da Capo’ zijn veel aansprekende en ontroerende scènes verweven. Als Marie, de vriendin van Pepijn (zoon van Danny), op blote voeten, een ladder met vlijmscherpe zwaarden beklimt, staat moeder Maria op uit haar stoel en loopt naast de ladder om het lief van haar kleinzoon te steunen. Lopen op zwaarden, dat is de spannende truc die ze vroeger zelf opvoerde.

Originele cowboyhoed

Aan het eind van de voorstelling draagt Maria een doos met de originele cowboyhoed van haar overleden man Johnny Ronaldo de piste uit. Een act van haar man, nauwkeurig schieten op een rode ballon, wordt overgenomen door kleindochter Adanya (10) die tijdens het muzikale spektakel continu aantoont dat ze zich senang vindt in het circus. De tiener hangt als luchtacrobate aan een koord en danst uitbundig als de band rock-’n-roll speelt.

 Het wegdragen van de hoed is een eerbetoon aan Johnny, vader van Danny en David. Dat is subtiel verbeeld. Maar ook eerder, het reizend variété van een van de voorouders, is prachtig geënsceneerd. De artiesten sjouwen wind- en regenmachines de tent binnen om het geluid van de elementen na te bootsen.

Klassieke clowns

Een sleutelscène is het moment dat twee clowns in klassieke clownskleding een oubollige act met een taart spelen. Hoe traditioneel wil je het hebben? Maar de sfeer verandert plots, de clownskostuums gaan uit, de schmink gaat van het gezicht en de twee acteurs krijgen een masker uit de commedia dell’arte voor het gelaat.

Deze scène accentueert de koerswijziging die Circus Ronaldo in werkelijkheid heeft gemaakt. Van vermaak naar tragikomische circustheater. De sfeer van de muziek in ‘Da Capo’ kleurt meteen mee. De clowns stellen Danny en David Ronaldo voor, maar worden gespeeld door de nieuwe generatie van de familie.

Koksmuts

 Na dit fragment komen elementen uit recentere voorstellingen van Circus Ronaldo voorbij. Niet uitvoerig, ze worden aangestipt. Zo loopt een speler met een koksmuts op het hoofd. Dat kostuum refereert uiteraard naar het succesvolle ‘La Cucina dell’Arte’. Er is acrobatiek, jonglerie.

In ‘Da Capo’ is een rolletje voor Matheo van twee, de jongste telg uit de familie. Hij wordt gedragen en mag mee in een parade. Zo is ook hij onderdeel van een fantastisch schouwspel met veel vaart en humor.

In ‘Da Capo’ is een rolletje voor Matheo van twee, de jongste telg uit de familie. Hij wordt gedragen en mag mee in een parade. Zo is ook hij onderdeel van een fantastisch schouwspel met veel vaart en humor.

Het Vlaamse circus is ook volgend weekend op Circolo te bewonderen, maar het zal lastig zijn om nog aan een kaartje te komen.

Verfijnd in de trapeze

Op Circolo is ook de nieuwste generatie circusartiesten te zien. In de tent Zanzara speelde luchtacrobate Alice Davies tweemaal de korte voorstelling ‘Sustained’. Zij heeft gestudeerd aan de circusopleiding ACaPA in Tilburg en is opgenomen in Keep an Eye, een programma voor talentvolle, jonge artiesten. De acrobate is behalve in trapeze ook geïnteresseerd in dans en muziek. Haar liefde voor beweging keert terug in deze performance. In het begin van ‘Sustained’ hangt Alice Davies in een koord, hoog in de lucht, met haar hoofd naar beneden. Het publiek ziet haar als het licht ineens aangaat. Het koord heeft de vorm van een lus en blijkt na een tijdje een trapeze te zijn, want er is een dwarsverbinding. Ze cirkelt om het koord in allerlei verfijnde, kleine houdingen en zakt traag naar beneden. Met deze act toont ze de enorme beheersing van haar lichaam, ook als ze enkel met haar nek horizontaal op de trapeze ligt en zich in evenwicht houdt.

Vertoon van kracht

De trapeze is verbonden aan een katrol dat langzaam afrolt naarmate de artieste dichter bij de grond komt. Het is een half uur lang een imposant vertoon van kracht, souplesse en beheersing en dat in een intieme sfeer, vaak zonder muziek of geluid. Alice Davies is als enige student van de Tilburgse circusopleiding genomineerd voor de BNG Circusprijs. De drie andere genomineerden zijn opgeleid op de circusopleiding van Codarts in Rotterdam. De uitreiking is tijdens de laatste zondag van Circolo, op 27 oktober 2024. Dan is Alice Davies nog een keer te zien.

Zwaartekracht

Er zijn opvallend veel studenten van ACaPA te zien op het festival. Zo ook de Italiaanse acrobaat Riccardo Marracini met de korte voorstelling ‘Nusquam’. Hij gaat een half uur lang de confrontatie aan met de zwaartekracht. Hij klimt voortdurend in een Chinese paal (een staande paal), hangt aan één hand en een enkele keer klemt hij zich vast met zijn arm verticaal aan de ene kant van de paal en zijn lichaam aan de andere kant. Een fascinerend moment is als het licht steeds even dimt en dan snel weer aangaat. Het ene moment staat de acrobaat naast de paal, meteen erna, als het licht weer aan is, hangt hij hoog en ondersteboven in de paal. Riccardo Marracini laat zien dat hij deze moeilijke discipline van acrobatiek beheerst, maar de korte voorstelling is nog te weinig verrassend en gevarieerd. Doorgaans zijn voorstellingen van studenten of net-afgestudeerden van de circusopleiding nog in ontwikkeling. Ook Alice Davies werkt nog aan haar act.

Spekgladde vloer

Acrobatiek, dat zijn toch salto’s, artiesten die op elkaars schouders staan? Jazeker, maar niet onder alle omstandigheden. Dat blijkt bij de verbazingwekkende en kwetsbare voorstelling ‘Masha’ van Cie Palimsesta. Dit duo bestaat uit evenwichtskunstenaars Andrea Rodriguez de Liebana en Sergio Gonzalez. De twee werken sinds 2021 samen en dit is hun eerste voorstelling. De artiesten staan op een langgerekte, smalle, zwarte baan. Die vloer is zeven, acht meter lang, nauwelijks een meter breed. Het is een soort catwalk met het publiek aan beide kanten. De vloer blinkt en is spekglad. Zo’n ondergrond maakt snel bewegen onmogelijk en voor trucs die gangbaar zijn in het circus zijn de mogelijkheden op dit gladde oppervlak beperkt.

Balans bewaren

De twee zitten op hun knieën en met handbewegingen schuiven ze naar het midden van de vloer. Dat kost zichtbaar energie. Zo bewegen ze heen en weer, op verschillende manieren. Het ziet er intensief uit, maar ook komisch. Gaandeweg worden de voeten, de handen, de rest van de lichamen en de vloer steeds vetter en gladder. Kleine sprongetjes zijn onder normale omstandigheden zo eenvoudig, maar niet op deze ondergrond. Elke keer als Andrea Rodriquez de Liebana naar voren springt, moet ze zich inspannen om de balans te bewaren. Als kijker laat je alle verwachtingen varen en zoom je in op de kleine bewegingen, op hoe verdraaid moeilijk die zijn onder deze lastige omstandigheden. Het is een bijzondere ervaring, kwetsbaar en licht van toon Zo lopen de acrobaten op enig moment op de plaats, dat doet denken aan het voortbewegen van stripfiguren in een cartoon.

Metafoor voor het leven

De gladde ondergrond lijkt een metafoor voor het leven ook dat niet altijd gemakkelijk loopt. Maar als je je aanpast aan de omstandigheden dienen zich nieuwe kansen aan. Zo blijkt het op deze gladde vloer mogelijk een beweging te maken die onder normale omstandigheden nooit te doen zou zijn. ‘Masha’ is een voorstelling die aanzet tot nadenken.