Wie bij de naam Ronaldo niet onmiddellijk aan voetbal denkt, maar een brede lach tevoorschijn tovert en beelden voor ogen krijgt van de tragikomisch, Italiaans babbelende clowns van Circus Ronaldo, die hoort wellicht tot een minderheid, maar wel tot een bevoorrechte minderheid.
De Vlaamse familie Ronaldo wordt gelauwerd met het lijvige boek Circus Ronaldo (ondertitel: Karavaan der Verwondering), dat is geschreven door Kobe Van Herwegen. De schrijver is acteur, presentator, goochelaar en schreef tot nog toe vooral boeken over goochelen. Hij omarmt Circus Ronaldo.
Een huldeboek, dat is jammer
Het boek is door de uitgever betiteld als een huldeboek. Dat is meteen het manco, want waarom geen journalistieke benadering? Dat had meer diepgang en meer beschouwing opgeleverd. Het was dan wellicht iets kritischer geweest, maar ook minder een ophemeling.
Het boek vangt aan met een citaat van Johnny Ronaldo: 'Mijn grootvader leerde mij dat als je een verhaal vertelt, je er vijftig procent bij mag fantaseren. Dat is niet liegen, dat is het schetsen van het decor'.
Zeven generaties. Echt?
Een mooi citaat, maar het roept vragen op. Klopt het allemaal wel wat de familie Ronaldo over zichzelf verkondigt? In publicaties, folders, websites over Ronaldo staat beschreven dat de circusfamilie zeven generaties oud is. Maar is dat onderdeel van de mythe over Ronaldo, om de beleving voor het publiek nog mooier en nostalgischer te maken, of is het werkelijk zo?
Het boek geeft het antwoord. De hoofdstukken, in het boek worden die aktes genoemd, geven beschrijvingen van opeenvolgende generaties, Het zijn er inderdaad zeven. Maar de honderden foto's van de artiesten, acts, woonwagens, affiches en tenten geven een nog beter antwoord,
Die prachtige foto's zijn het overtuigend bewijs. Bovendien is in het boek de stamboom van de familie opgenomen. Zeven generaties, tel maar na.
Intermezzo's
De opbouw van het boek is helder, zoals die van een circusvoorstelling. Er is tekst, er is veel beeld en er zijn intermezzo's en dagboekfragmenten. En er zijn grappen. Het boek geeft een bijzonder beeld van de familie. Het gaat over hun avontuurlijke reizen, over de tegenvallers die de artiesten onderweg trotseerden, want het circusleven gaat niet over rozen. Maar vooral ook over de successen, En dat zijn er veel.
Sneldrogende verf
Mooie anekdotes staan er in het boek. Zoals de beschrijving van Danny Ronaldo over de hectiek bij het maken van een voorstelling. Hij beschrijft dat aan het einde van de rit nog snel een tribune moest worden gebouwd. Daarvoor was Canadahout gekocht, hout dat langzaam droogt.
De houten tribune werd op het allerlaatste moment geschilderd met sneldrogende rode verf. Maar die verf droogde niet snel genoeg, zo bleek, want na de voorstelling hadden toeschouwers brede, rode strepen op de achterzijde van hun zondagse kledij.
Fakir, clowns
Terug naar de mooie en sfeervolle foto's. In het boek staan er veel en die foto's geven een prachtig beeld van het romantische, vooral ook harde leven van de clowns en artiesten van Circus Ronaldo. Het zijn portretten van artiesten, vaak als het personage dat ze spelen (acteur, fakir, clown), foto's van woonwagens en foto's van façades van de tenten.
Uiteraard zijn er ook foto's van Johnny Ronaldo als muzikant. Hij blies het circus nieuw leven in toen het op zijn gat lag en speelde op latere leeftijd in het circus van zijn zonen. Hij was een begenadigd ruiter, maar bij zijn zonen kwam hij de tent binnen met uitsluitend een zadel op zijn schouder.
Tragiromantisch
Dat klinkt tragikomisch en dat is het ook. Het beeld past bij de sfeer van het circus dat de nazaten van Johnny nu maken en eigenlijk past tragiek, humor en het steeds weer opstaan en doorgaan ook bij de geschiedenis van de familie, precies zoals in het boek staat beschreven.
Danny Ronaldo in 'Sono io?'
Foto: Jostijn Ligtvoet
De zeven generaties Ronaldo
Vooruit, om nooit meer te vergeten: dit is de geschiedenis van de familie in een notendop.
Het begint op 12 december 1827, de geboortedatum van Adolf-Peter Van den Berghe in Gent. Als tiener ziet hij een circus op het plein, Circus Wulff, en hij besluit om mee te reizen. Hij verzorgt de paarden en groeit uit tot een begenadigd kunstrijder.
Maar hij breekt zijn been en dat is het einde van zijn carrière, althans voor even. Hij sluit zich aan bij een reizend variétégezelschap en ontmoet de schimmen- en schaduwspeelster Maria Cronenberg. Ze krijgen een relatie en beginnen een eigen gezelschap. Op zijn 53-ste wordt Adolf-Peter ernstig ziek, zo ziek dat hij hij sterft. Zijn weduwe en kinderen gaan verder met een pantomimetheater.
Serieuze spektakels
De tweede generatie maakt serieuze theaterspektakels.Theater is een ernstige zaak, zeker voor Willem,, de oudste zoon. Hij reist rond met een karavaan met wagens en een theatertent, maar staat niet op kermissen.
Zijn broer Adolf-Joseph kiest daar wel voor. Met zijn kustgalerij staat hij wel tussen de attracties op kermissen. In 1914, door de oorlog ligt het theater stil, wordt Adolf-Joseph overreden door een trein als hij vluchtelingen aan het helpen is. Zijn oudste zoon is Jan Huijbrecht.
Lange karavaan
Jan Huijbrecht van den Berghe heeft acteertalent en is een goede schilder. Het vak leert hij van zijn oom Willem. Hij trekt rond met een lange karavaan aan wagens, de trein van Van den Berghe, en zeker in de jaren twintig van de vorige eeuw had hij veel succes. Door de opkomst van de cinema, ook door de wereldcrisis waardoor het publiek krimpt, komt de karavaan van Jan Huijbrecht tot stilstand.
Dan zijn we al bij de vierde generatie. De kinderen van Jan Huijbrecht volgen hun eigen weg, want er is geen familietheater meer. De ene zoon wordt impressario, twee andere zonen gaan het circus in, de een als clown, fakir, telepaat en vuurspuwer, de ander als clown Bus.
Crisis en oorlog
Maria is de oudste van het gezin. Ze heeft talent als actrice, maar kiest voor de cello. Ze trouwt met Hendrik-Alexis van den Broeck. En naast de liefde voor elkaar is er liefde voor theater en muziek. Maar rondtrekken met een gezelschap zit er niet in. Eerst is er de crisis van de jaren dertig, dan de Tweede Wereldoorlog. Een moeilijke tijd voor circussen.
Bij hun kinderen, de vijfde generatie, kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Hun zoons Jan en Herman kiezen voor het artiestenvak. Jan heeft een rockband en noemt zich Johnny Ronaldo, ook heeft hij een cowboy-act bij een westerstadje in Vlaanderen. Broer Herman werkt als accordeonist, dirigent en jongleur in verschillende circussen.
De twee besluiten een eigen circus te beginnen en bouwen de tent voor het eerst op in Muizen, bij Mechelen. Ze brengen een variétéprogramma en noemen zich circus Ricardo. Enkele jaren later stopt Herman er mee, want zijn vrouw is overleden. Johhny en zij vrouw Maria gaan verder onder de naam Circus Ronaldo.
David en Danny
Hun kinderen David en Danny zijn vaak in de tent te vinden, ze groeien op met circus. Maar gaandeweg missen ze de diepgang in het circus van hun ouders. Alleen entertainment is niet genoeg voor de broers.
Hun ideeën over circus krijgen vorm als ze een voorstelling zien van de Italiaanse clowns Carlo en Alberto Colombaioni. Die was poëtisch, theatraal en doorleefd, dat willen de broers Ronaldo ook. Ze omarmen de commedia dell' arte.
Het publiek moet daar aan wennen en als in die tijd ook nog de tent in de hens vliegt is een florissante toekomst ver weg. Maar die komt er toch, met succesvolle circusshows als 'Lazzi', 'Brick a Barak' 'Fili' en 'La Culcia dell'arte'. En waar de broers in het begin ervoor kiezen om op straat tussen de omstanders te spelen, ontstaat vanzelf de drang om met een tent rond te trekken. In de sporen van hun voorouders.
De zonen gaan door
David koos voor een ander leven, maar Danny ging verder en ambieerde een solovoorstelling. Die kwam er met 'Fidelis Fortibus' Alle voorstellingen worden uitgebreid in het boek beschreven.
inmiddels is er een zevende generatie. De zoons van Danny kiezen ook voor het circus. Zoon Nanosh toert met 'Swing', een eigen voorstelling en zoon Pepijn speelt met zijn vader in 'Sono io' , een voorstelling over een oudere circusartiest en zijn jongere opvolger. De oude artiest wil het voorbeeld geven aan zijn zoon, maar diep in zijn hart nog geen stap opzij zetten.
Met Matheo uit 2022, zoon van Nanosh, is er een achtste generatie, net als Liam (ook 2022), de kleinzoon van David. Of zij voor het circus kiezen zal de tijd leren.
Het is een mooie levensgeschiedenis van een mooie circusfamilie. In het boek wordt die door Kobe Van Herwegen uitgebreid beschreven.
'Circus Ronaldo, karavaan der verwondering' is uitgebracht door Uitgeverij Pelckmans.
Foto: Jostijn Ligtvoet