Ik heb hem gezien: de grote zwevende olifant. Van dichtbij. Hij hangt in de Kunsthal in Rotterdam. Het immense dier zweeft op zijn holle rug, de vier poten steken in de lucht. Gebogen en krachtig. Alleen de slurf van deze gewichtloze olifant raakt subtiel een witte wand. Dit is 'A Balancing Act', het pakkende, fascinerende, zinnenprikkelende werk van de beeldende kunstenaar Daniel Firman.
Ik wilde de olifant graag in werkelijkheid zien. Het werk had al een plekje gekregen in mijn jeugdboek 'Dudimar', maar ik had de zwevende kolos nog nooit met eigen ogen gezien.
Een zwak voor olifanten
Een zwevende olifant, het zwaarste dier ter wereld dat de zwaartekracht trotseert. Dat boeit me mateloos en het raakt mijn zwak voor deze zoogdieren. Hoe groot en imposant ook, ik ervaar olifanten als kwetsbare, warme, intelligente en erg zorgzame dieren. En dan die diepe lodderogen, tussen de vele rimpels in de huid, vol met mededogen en verdriet. Een spiegel van de ziel.
In mijn jeugdboek 'Marieke Martino' worden al olifanten opgevoerd als de hoofdpersoon Marieke met haar vader een bezoek brengt aan een olifantenreservaat in Sri Lanka.
Mijn jeugdboek 'Dudimar' (nog niet uitgegeven) gaat volledig over een jonge olifant die tegen zijn zin in bij zijn familie uit Thailand wordt weggehaald en naar het verre Antwerpen wordt versleept. `Dudimar is een talent, hij schildert prachtig, maar zonder familie is hij eenzaam en verdwijnt alle inspiratie.
Levensecht
Terug naar de zwevende olifant in De Kunsthal. Het dier is levensgroot, lijkt levensecht en oogt tegelijkertijd zo licht als een veertje. Dat is onwaarschijnlijk, onvoorstelbaar en dus maakt de kunstenaar waar wat onmogelijk is.
Kunst verwondert en 'A Balacing Act' doet dat zeker.
De Franse kunstenaar Firman maakte een trilogie. De olifant die op zijn rug in een grote witte ruimte zweeft is er een van. Hij maakte ook een variant waarbij de olifant op het uiteinde van zijn slurf steunt en verder verticaal in de ruimte balanceert. Zijn poten reiken naar het plafond, het lijf is uitgestrekt. Ook is er een variant waarbij de olifant languit aan zijn slurf aan aan het plafond hangt, met een lap opgerolde stof rond zijn slurf. Zijn poten reiken naar der vloer.
Zwaartekracht
De kunstenaar ziet zijn olifant als een architectonisch werk, het verandert bij het publiek de kijk op de ruimte, zo beoogt hij. Hij speelt met de zwaartekracht, verandert de ruimte in een plek waar die zwaartekracht niet bestaat. Zelf spreekt Daniel Firman van 'zwaartekracht-verstoring'.
'A Balancing Act' heeft een prominente plek in de expositie 'We are animals' in de Kunsthal. Dertig kunstenaars tonen daar werk dat is geïnspireerd door dieren. Vaak zijn dat sculpturen van dieren in fantasievolle poses, zoals enorme ijsberen met felgekleurd verendek. Het is een werk van Paola Pivi. Die ijsberen bewegen als mensen, ze dansen, doen aan yoga, luieren. Vaak tonen de getoonde dieren in deze expositie uitvergrote menselijke eigenschappen en karaktertrekken. Net als in kinderboeken.
Gelakte vingers
Een aapje heeft gelakte vingers en toont zijn ijdelheid, een grote giraf staat vlakbij een naald en verwijst daarmee naar het verhaal van het oog van de naald. Dat staat symbool voor het onmogelijke waar maken. Aan de wand hangen ook portretten van honden die rechtop staan en deftig zijn aangekleed. Ze zijn als het ware in knellende kleding gesjord. Deze werken doen denken aan ongemakkelijke poses in familieportretten.
Aan de muur hangen schetsen van dieren met opvallende, eigenzinnige teksten erbij. Een gier laat weren dat hij 'proud' is 'to east corpsen'. Bij een rode tekening van een paard, of is het een ezel, staat te lezen" 'I will not be ridden. Not by you. Not by anyone.' De cartoons zijn van de Brit David Shrigley.
Alleen de poten
Bijzonder zijn ook de films van olifanten die op twee grote schermen worden getoond. Vaak zie je alleen de stevige poten van de dieren. Ze bewegen op hun eigen wijze op een spiegelende ondergrond, de vloer van een kunstatelier. Alleen de sjokkende poten zijn te zien, totdat het dier gaat liggen en languit over de vloer rolt. De video-installatie is gemaakt door Douglas Gordon.
Daar kan ik lang naar kijken.
Vogue
En als je toch in de Kunsthal bent, bezoek dan zeker ook de expositie 'Deep in Vogue'. Dat is een energieke tentoonstelling over de Ballroom-cultuur. Die is oorspronkelijk ontstaan in New York als uitlaatklep voor queer en transgender mensen, zwart en van kleur. Het is een manier om te uiten en te ontdekken. De expressieve subcultuur heeft zich als een olievlek verspreid. Wat begon als een olifantenpaadje is booming.
Deze expo geeft veel achtergrond en toont veel videobeelden met dans en opzwepende muziek. Dat verandert de ruimte in een uitgaansclub.
