Eleni Ploumi maakt dans met grote urgentie: een aanklacht tegen femicide

Geweld tegen vrouwen, het is er nu, het was er altijd. De Tilburgse danseres Eleni Ploumi achterhaalde dat alleen al in 2021 in Nederland drieëntwintig vrouwen door hun partner zijn vermoord en vier door een familielid. Schokkende cijfers en mogelijk ligt het aantal nog hoger. Ze voelde de noodzaak om een dansvoorstelling te maken over femicide, over moord op vrouwen. Een interview met Eleni Ploumi.

“Dit is het topje van de ijsberg”, zegt Eleni Ploumi. “Er zit iets veel groters achter. Een structureel systeem van geweld tegen vrouwen die door de samenleving wordt gerechtvaardigd.” De titel van haar dansvoorstelling is ‘Misslightenment’ en de mannelijke kijk op vrouwen wordt erin onderzocht. Het stuk gaat zaterdagavond 6 april 2024 tijdens het dansfestival Moving Futures in première bij Theater De Nieuwe Vorst in Tilburg.

Vader hield touwtjes stevig in handen

Ongelijkheid, onderdrukking. Eleni Ploumi weet waarover ze het heeft. Ze groeide op in een conservatief gezin in Griekse Thessaloniki: een vader, een moeder, twee dochters. Zij zag hoe haar vader de touwtjes stevig in handen hield, zichzelf alle privileges gunde – naar de kroeg ging en dronk – en zijn vrouw verplichtte om thuis blijven. Deze ervaring deed veel met Eleni Ploumi en het zette haar aan het denken over haar plaats in een samenleving met seksisme en de wijze waarop mannen naar vrouwen kijken en daar hun gedrag op baseren.

“De man heeft meer rechten, omdat hij man is. Ik zag het met eigen ogen gebeuren. Dat is freaking oneerlijk. Persoonlijk wil ik zo niet leven, en op een breder niveau: dit is niet de manier waarop wij zouden moeten samenleven. In de maatschappij bestaat een sociale context met gedragingen, ideeën over mannen en vrouwen, die kan leiden tot femicide.”

Dat geweld tegen vrouwen de dood tot gevolg kan hebben, maakte zij enkele jaren geleden van dichtbij mee. De zus van een vriendin is vermoord door haar ex, midden op straat, met een mes. Dat gebeurde in 2021 in ’s-Hertogenbosch. “Misbruik, geweld tegen vrouwen, ik ken het van Griekenland, maar dit gebeurt ook in een progressief land als Nederland. Mensen denken dan aan eerwraak, aan moslims, maar dat was niet zo, dit waren twee witte, intelligente mensen.”

Vrouwelijk lichaam

Eleni Ploumi woont sinds 2012 in Tilburg. Zij kwam naar Nederland voor haar studie aan de Dansacademie in Tilburg waar ze de richting contemporary urban deed. Inmiddels maakte ze vijf solovoorstellingen, waaronder ‘Poutanes’ (Grieks voor prostituees): een ferme aanklacht tegen de uitverkoop van het vrouwelijk lichaam. Voor dit stuk verdiepte ze zich in de achtergrond van sekswerkers en sprak met hen over hun ervaringen. Dat past Ploumi, zij heeft een kritische kijk op de samenleving en uit haar mening. Over politiek, over hoe mensen met elkaar omgaan, over hoe mannen met vrouwen omgaan. “Ik lees erover, informeer me en wil mijn visie uitdragen.”

Zij lanceert de term ‘victim blaming’: het slachtoffer krijgt de schuld, niet de dader. “Als een vrouw is verkracht ontstaan vragen: Wat droeg ze? Was de rok niet te kort? Wat deed ze daar alleen, zo midden in de nacht? Dat gebeurt in onze hoofden, ook in mijn hoofd. In dat geval kijken we naar het slachtoffer, wat had zij kunnen voorkomen? We moeten naar de dader kijken. Wat bezielt zo’n man? Dat had hij nooit mogen doen.”

Huiselijk geweld

In haar dansstukken gaat Ploumi van macro- naar microniveau en dan naar het universele. Ze introduceert een onderwerp, vaak een maatschappelijk thema, kijkt naar wat dat met haar doet, wat zij er aan kan doen en brengt het dan weer naar een breder perspectief. Voor ‘Misslightenment’ verdiepte ze zich in huiselijk geweld, geweld tegen vrouwen en in de omvang van femicide. Daarvoor sprak ze ook met maatschappelijk werkers van Feniks en Blauwe Maan, organisaties in Tilburg die zich inzetten voor emancipatie en voor vrouwen die slachtoffer zijn van geweld en misbruik.

Dat een zo oud verhaal nog zo actueel is

Ook mythologie – hoe kan het anders voor een Griekse – en verhalen uit de vroege en nabije geschiedenis beïnvloeden de nieuwe performance van Eleni Ploumi. “Ik koos vier verhalen over vier vrouwelijk stereotypen. Medusa uit de Griekse mythologie is een voorbeeld van victim blaming. Zij is verkracht door Poseidon in de tempel van Athena. Dat vond de godin Athena niet leuk, maar Poseidon kon ze niet straffen en dus strafte ze Medusa door haar haren in kronkelende slangen te veranderen. Dat vind ik fascinerend. Dat een zo oud verhaal nog zo actueel is.”

Hypatia, slachtoffer heksenjacht

Het tweede verhaal gaat over Hypatia, zij staat symbool voor de heks waarop wordt gejaagd. Zij leefde rond 400 na Christus in Alexandrië. “Hypatia was een wetenschapper, wiskundige en astronoom en zij adviseerde de gouverneur van Alexandrië. Die was tolerant voor andere religies. De bisschop beschuldigde Hypatia van beïnvloeding waarna ze werd vermoord door fanatische christenen.”

De Nederlandse verzetsstrijders Truus en Freddie Oversteegen en Hannie Schaft zijn ook inspiratiebron voor ‘Misslightenment’. Ploumi: “Zij gebruikten hun vrouwelijkheid om nazi’s te verleiden en te doden. Ook brachten ze verkleed als Duitse verpleegsters Joodse kinderen in veiligheid. Zij benutten de zorg van vrouwen als wapen.” Het vierde verhaal gaat over Viktoria Marinova, een onderzoeksjournalist uit Bulgarije die werd vermoord omdat zij in haar tv-programma onthullingen over fraude deed. “Het was femicide. Dit is het archetype van de vrouw die lawaai maakt, die onthult, en dan wordt afgerekend door mannen.” De verhalen zijn op een abstract niveau in de performance ven Eleni Ploumi verwerkt.

Ik wil met dans meer vertellen

In haar danstaal is Ploumi geïnspireerd door hiphop en housedance. Daar ligt haar fundament. Ze leerde deze stijlen op een hiphopschool in haar geboortestad Thessaloniki en ook op straat. Maar van battles hield ze niet. “Dan moet je in veertig seconden laten zien wat je in huis hebt. Ik hou niet van competities en wil met dans meer vertellen.” Ze volgde workshops in het buitenland, onder meer op Italiaanse festivals en ging zich oriënteren op academies die opleiden tot professioneel danser. Johnny Lloyd, een Amerikaanse urban-danser die in Noord-Brabant werkt, attendeerde haar op de dansacademie van Fontys.

“Ik deed auditie, maar werd afgewezen.” Ze lacht: “Toen ben ik docenten gaan stalken, online, op Facebook, ik reageerde op hun berichten, hun muziekvoorkeuren. De tweede keer ben ik wel aangenomen. Docent Joshua Trebi zag het in me zitten.” Door haar ouders werd ze niet gestimuleerd om van dans haar beroep te maken. Als tiener kreeg ze het dringende advies een studie te gaan volgen. Ze koos voor economie, maar als snel bleek dat ze daar niet gelukkig van werd. De keuze voor dans en performance is een bewuste.